پرسش :

هدف مأمون از تزویج دخترش به امام جواد (علیه السلام) چه بود؟


پاسخ :
مأمون چون در میان یک سلسله تنگناها و شرائط دشوار سیاسى قرار گرفته بود، براى رهایى از این تنگناها، تصمیم گرفت خود را به خاندان پیامبر نزدیک سازد، و بر همین اساس با تحمیل ولیعهدى بر امام هشتم مى خواست سیاست چند بُعدى خود را به مورد اجرا بگذارد.

از سوى دیگر، عباسیان از این روش مأمون که احتمال مى رفت خلافت را از بنى عباس به علویان منتقل سازد، سخت ناراضى بودند و به همین جهت به مخالفت با او برخاستند و چون امام توسط مأمون مسموم و شهید شد آرام گرفتند و خشنود شدند و به مأمون روى آوردند.

مأمون کار زهر دادن به امام را بسیار سرّى و مخفیانه انجام داده بود و سعى داشت جامعه از این جنایت آگاهى نیابد و از همین رو براى پوشاندن جنایات خود تظاهر به اندوه و عزادارى مى کرد، اما با همه پرده پوشى و ریاکارى، سرانجام بر علویان آشکار گردید که قاتل امام جز مأمون کسى نبوده است، لذا سخت دل آزرده و خشمگین گردیدند و مأمون بار دیگر حکومت خویش را در معرض خطر دید و براى پیشگیرى از عواقب امر، توطئه دیگرى آغاز کرد و با تظاهر به مهربانى و دوستى نسبت به امام جواد (علیه السلام) تصمیم گرفت دختر خود را به حضرت تزویج کند تا استفاده اى را که از تحمیل ولیعهدى بر امام رضا (علیه السلام) در نظر داشت از این وصلت نیز بدست آورد.

بر اساس همین طرح بود که امام جواد (علیه السلام) را در سال 204 ه.ق یعنى یک سال پس از شهادت امام رضا (علیه السلام) از مدینه به بغداد آورد و دختر خود «امّ الفضل» را به همسرى حضرت درآورد!

این ازدواج که مأمون بر آن اصرار داشت، کاملاً جنبه سیاسى داشت و مى توان دریافت که وى از این کار چند هدف یاد شده در زیر را تعقیب مى کرد:

1 - با فرستادن دختر خود به خانه امام، آن حضرت را براى همیشه دقیقاً زیر نظر داشته باشد و از کارهاى او بیخبر نماند (دختر مأمون نیز براستى وظیفه خبر چینى و گزارشگرى مأمون را خوب انجام مى داد و تاریخ شاهد این حقیقت است).

2 - با این وصلت، به خیال خام خویش، امام را با دربار پر عیش و نوش خود مرتبط و آن بزرگوار را به لهو و لعب و فسق و فجور بکشاند و بدین ترتیب بر قداست امام لطمه وارد سازد و او را در انظار عمومى از مقام ارجمند عصمت و امامت ساقط و خوار و خفیف نماید!

3 - با این وصلت علویان را از اعتراض و قیام بر ضد خود باز دارد و خود را دوستدار و علاقه مند به آن وانمود کند.(1)

4 - هدف چهارم مأمون، عوام فریبى بود؛ چنانکه گاهى مى گفت: من به این وصلت اقدام کردم تا ابو جعفر (علیه السلام) از دخترم صاحب فرزند شود و من پدر بزرگ کودکى باشم که از نسل پیامبر (صلّی الله علیه و آله) و على بن ابى طالب (علیه السلام) است. اما خوشبختانه این حُقّه مأمون نیز بى نتیجه بود زیرا دختر مأمون هرگز فرزندى نیاورد!(2) و فرزندان امام جواد (علیه السلام) همگى از همسر دیگر امام بودند.

مأمون قبلاً هم به همین منظور یکى از دختران خود را به امام رضا (علیه السلام) تزویج کرده و در آن مورد نیز ناکام مانده بود!

پی‌نوشت‌ها:
(1). پیشواى نهم حضرت امام محمد تقى علیه السلام ، مؤسسه در راه حق، قم، 1366 ه.ش، ص 38
(2). ابن واضح، تاریخ یعقوبى، نجف، المطبعه الحیدریه، 1384 ه". ق، ج 3، ص 189 - ابن شهر اشوب، مناقب آل أبى طالب، قم، المطبعه العلمیه، ج 4 ص 380

منبع: سیره پیشوایان، مهدی پیشوایی، موسسه امام صادق (علیه السلام)، قم، 1390.